Dis reeds Vrydag die 13de hier onder op die aardbol. Ek is glad nie bygelowig nie en het nie eers geweet wat vandag se datum is nie.
Vroegoggend stap ons met kleinseunjie na ‘n koffiewinkel hier naby. Oppad deur die parkie blerts ‘n voël uit een van die digte bome, op my spierwit hoed. Gelukkig was dit nie ‘n hadida nie, maar poef is poef.
Oppad terug gooi kleinseuntjie ‘n vloermoer, want hy wil ‘n ander pad stap as ons. Bose ouma het nie tyd vir redenasies en twak nie en sleep hom aan die arm saam op die bospaadjie.
Ewe vermakerig hardloop hy vooruit, maar ouma en oupa kap hom ‘n dowe en ignoreer hom heeltemal. Ons stap by hom verby, waar hy nors onder ‘n boom staan… maak of ons hom nie sien nie.
Later merk ons op hoe hy ons op ‘n afstand volg. As ons stilstaan, staan hy ook stil. Ons maak steeds of ons nie weet dat hy daar is nie.
Na ‘n lang wandeling deur die bos, kom ons uit by die sement fietsry- en voetpad. Ons stap verkeerde kant toe en sien knapie loop nou in die regte rigting, maar nou voor ons. Die mannetjie stap en ons moet wikkel om hom binne sig te hou.
Skielik seil ‘n lang dun slang uit die gras uit, reg voor my voete verby. Met die nodige gil en reuse onelegante sprong, verloor ek net daar my oumawaardigheid.
Gelukkig het die slang groter as ek geskrik en vinnig in die lang gras verdwyn. Seuntjie wals steeds vooruit en naderhand is ons tuis en hy kom vra vreeslik verskoning vir sy slegte gedrag.
Tyd om my hoed te was en op die draad in die son te hang. Die wasgoedpennetjies is ewig aan die draad en dis van plastiek. Ek knyp ‘n pennetjie los om die hoed mee vas te knyp en daar breek die ding in stukke en skiet in my oog in.
Dadelik toets ek my sig en sien alles is wel. Dit het my oogbal naaste aan my neus getref en dis nou bloedrooi.Sal seker môre lyk of daar huismoles was.
As ons nie gaan koffie drink het nie, sou die voël nie op my hoed geblerts het nie, sou ek nie my hoed gewas het nie, sou ek dit nie opgehang het nie, sou die wasgoedpennetjie nie gebreek het en in my oog geskiet het nie… Murphy’s Law of Vrydag die dertiende?
Ons kuier al die afgelope drie weke heerlik by ons kinders in Australië. Na heelwat tandekners, is ek uiteindelik weer gewoond aan kinders se lawaai en veeleisendheid. Ek het immers self vier wesentjies groot gemaak.
My dogter is baie streng op die seuns se eetgewoontes en geen gemorskos, gaskoeldranke en lekkernye kom by die voordeur in nie. Siende dit vakansie is kry hulle darem hier en daar ‘n skeppie roomys en ‘n lekkertjie of twee. Alles word met presisie uitgemeet en niemand oortree nie.
Dit voel selfs of Oupa en Ouma Kersfees en Nuwejaar misgeloop het. Ek moet sê ons voel heelwat gesonder en met die aktiwiteite, wat baie stap insluit, het ons beslis nie nodig om in die eerste maand van die Nuwejaar te spook en spartel met ‘n onbegonne diëetplan nie.
My storie begin eintlik toe oudste kleinseuntjie vir my sê, hy het nog nooit in sy nege lewensjare geproe hoe smaak kondensmelk nie. Ouma koop toe summier skelm ‘n blikkie, bygesê ten duurste!
Die blikkie word sorgvuldig tussen my klere in die aantrekkas weggesteek. Ongelukkig is dit ‘n blikkie met ‘n lostrekdekseltjie en ouma sou graag wou hê die mannetjie moet beleef hoe om kondensmelk uit ‘n blikkie met twee gaatjies te suig.
‘n Teelepel sal ook werk en twee skelms is kort-kort in die aantrekkas vir ‘n lekseltjie. Mannetjie knipoog vir my en ons spoel vinnig die taaisel van sy mond af… ons is diep onderduims!
Die jongste is ‘n regte klikbek, dus is hy nie deel van die geheim nie. Ouma beheer darem die inname, want katteskiet sal die aap uit die mou laat.
Ouma begin nou sleg skuldig voel en die kondensmelk kan begin kieme kry daar in die warm kas. Vanoggend toe die gesinnetjie openbare swembad toe is, neem ek my kans waar. Die kondensmelk word in ‘n houertjie gegooi en diep agter in die yskas weggesteek.
Die blikkie word sorgvuldig uitgespoel en tussen die kartonne en plastiek in die herwinblik weggesteek. Die vraag is nou ook, hoe gaan die twee skelms ongesiens in die yskas kom?
Ons het nou al ‘n suksesvolle lepel of twee geskep, sonder dat iemand iets sien, maar ons loop op dun ys, totdat ons uitgevang word! Ons grootste gevaar is kleinboet wat elke beweging soos ‘n valk dophou.
Dalk is dit tyd om te bieg. Ouma leer die kind om skelm te wees!
Hierdie is sekerlik nie die mooiste leeu nie en hy het het baie myle op. Sy broer lyk nog meer gehawend en loop al van 2019 af met hierdie verskriklike breuk…(Waarskuwing: nie vir sensitiewe kykers nie!)
Leeus is nie verniet sulke formidabele diere nie. Kyk hoe lyk hierdie twee van naby en steeds gaan hulle aan, ten spyte van hul letsels en seerplekke.
Alle foto’s geneem te Londolozi in die Sabi -Sand Natuurreservaat.
Hy was slegs drie maande oud toe hy per trein in ‘n houtkrat op Standertonstasie aangekom het. Hy is iewers op ‘n plaas naby Theunissen in die Vrystaat gebore en ons het hom vir R30 gekoop. Hy was net kop en kloue en maer van die wurms en ons was aanvanklik baie teleurgesteld. Na ontwurming en goeie voeding het hy pragtig begin word en min het ons besef, wat ‘n besondere hond hy sou word.
Oubaas, drie maande oud… Standerton Junie 1977.
In Julie 1977 het ons verhuis na Klein-Letaba, waar manlief die plaaslike ingenieur van die nuwe Middel-Letabadamskema was. Oubaas was in sy element, want die oop ruimtes was sy kos en hy het orals saam met sy baas gegaan… soms agter op die bakkie en ook lang ente saam met die bakkie gedraf, totdat hy superfiks was.
Sy gunsteling tydverdryf was om te swem in die Klein-Letabarivier, wat naby ons huis verby gevloei het. Dit was nie ‘n standhoudende rivier nie en in die droë somermaande het hy in die poele baljaar.
Oubaas saam met Cheeky en Trixy, ons buurman se twee Foxterriërs.
Somtyds na groot reën, het die rivier woes afgekom en dan was hy in sy element agter stokke in die bruisende waters aan. Ek het niks daarvan gehou nie en was altyd bang dat hy sou verdrink. Tog het hy elke keer uitgekom met ‘n stok in sy laggende bek.
Oubaas in die skuimende water van die Klein-Letabarivier..November 1977.
Soos wat hy ouer geword het, het hy allerhande toertjies begin doen. Elke toertjie het begin met: ”Dink my hondjie nie jy moet“…dan volg die opdragte: “gaan lê, rol op jou rug, gaan drink water, pas die baba op”, ens. Dit was geen stemverheffende bevele nie, bloot praat soos met ‘n mens. As hy wou water drink het hy doodstil langs die buitekraan gaan sit en wag totdat dit oopgedraai word en dan lustig die water in sy keel laat afloop. Hy het selde uit ‘n bak gedrink.
Hier was hy uitgegroei… ‘n jaar en ses maande oud en in topkondisie. Oktober 1978.
Hy was wonderlik lojaal en as iemand naby my kom het hy op bevel my beskerm..grommend en met oë wat geel word. Met kinders en in die familiekring, was hy baie saggeaard en daar was nooit enige voorvalle nie.
My susterskinders met hul eie hondjie (ook Oubaas) by ons Oubaas…19November 1978.Hy was altyd in elke foto, of mens hom daar wou hê of nie!Hy het ons babaseuntjie soos ‘n kleinnood opgepas.Orals agter hom aangedrentel. (Februarie 1980)
Terwyl ons op Klein-Letaba gewoon het, was Suid-Afrika steeds in ‘n staat van oorlog en F is opgeroep vir kommandodiens. Hy moes ses weke lank ‘n hondehanteringskursus bywoon. Daar aangekom, het die weermag ‘n Rottweiler aan hom toevertrou vir die opleiding. Van die ander kursusgangers het hulle eie Rottweilers saamgebring en toe F nie met die vreemde hond kon klaarkom nie, het hy aansoek gedoen om Oubaas te gebruik.
Aanvanklik was almal vreeslik skepties en het hom Plaashond gedoop. Dit was egter gou duidelik dat Plaashond nie sommer ‘n gewone hond was nie.
Dwarsdeur die kursus het hy stof in die ander honde se oë geskop. Hulle moes ses voet mure klim, deur tonnels en pype kruip, aanvalswerk doen, op smal planke loop en nog baie ander dinge. Saans het Oubaas vodde saam met F op sy kampbed neergeplons. Mens en dier was een.
Die ander kursusgangers, wat doerie tyd R130 vir ‘n Rottweiler betaal het, het gereken Oubaas was ‘n “bargain” teen R30! Die uiteinde van die kursus was dat F en Plaashond die hoogste punte behaal het. Plaashond het 100% gekry!
Die rapport… die teorie was F se bydrae en die prakties was Oubaas s’n!
Ongelukkig het Oubaas se muurklimmery later baie probleme veroorsaak, want ‘n energieke viriele weermagopgeleide hond laat hom nie deur mure stuit nie.
Van dambouers het ons padbouers geword en na Ladysmith in Natal getrek. Toegekamp in ‘n kleiner erf as waaraan Oubaas gewoond was, het hy kort-kort ontsnap en by die plaaslike laerskool gaan speel met die kinders…hy was allemansvriend as ons nie naby was nie!
Met sy buite-die-erf-uitstappies, is natuurlik vele klein Oubasies en Ounooitjies ook geskape. Die dag toe ons van Ladysmith af moes trek, Oosrand toe, was die meubelwa al gelaai en ons motor ook. Oubaas was net weg en F het gedreig dat ons sonder hom gaan ry. Ons het die hele dorp toe al plat gery op soek na hom. Gelukkig kom die posman daar verby en toe ons vra of hy so ‘n hond gesien het, kon hy ons die presiese adres van die romantiese eskapade gee.
Die meubelwa was al om die draai toe ons die rondloper se wittebrood wreed kortknip en hom in die kar boender, Johannesburg toe. By ons nuwe adres het hy hom nie veel beter gedra nie en Don Juan het baie nasate agter gelaat.
Op ‘n stadium het ek gereeld groot vleisbene op ons grasperk sien lê en kon nie dink waar dit vandaan kom nie. Ons plaaslike predikant het lig op die saak gewerp en vertel hoe hy Oubaas bo van die slaghuis af sien kom het, met ‘n reusagtige been in sy bek. Toe hy nog wonder, spring hond se kind gemaklik oor die sesvoet muur in ons erf in. By nadere ondersoek het die slagter erken dat Oubaas elke dag kom regstaan het vir ‘n been.
Wanneer hy op ‘n romantiese uitstappie was, het hy maklik ‘n hele paar dae lank verdwyn en later in ‘n gehawende toestand teruggekom. Eenkeer het F hom uit iemand se erf gaan haal en die vrou het vir hom gesê: “He sleeps with my dog“. F het hom huis toe gebring, hy het ‘n hele bak water opgeslurp en woeps oor die muur gespring terug na waar die romanse was.
Die mooiste ding wat ek van Oubaas onthou, is die dag toe hy my peuterdogtertjie gekeer het om in ‘n besige straat in te hardloop. Ons tuinhekkie het oop gestaan en ek het my rug net vir ‘n oomblik gedraai, toe ek uit die hoek van my oog sien hoe Oubaas my dogtertjie stoot met sy snoet. Sy het sowaar uitgegaan en was oppad om in die straat in te waggel op haar kort beentjies! Ek het yskoud geword en is vandag nog dankbaar teenoor hom.
Altyd saam met die kinders, om ‘n wakende ogie te hou. Die baba in die waentjie is die een wat hy met sy neus uit die straat uit gestoot het.
Ouderdom het sy tol begin eis en die muurspringery het Oubaas se heupe aangetas. Soggens het hy gesukkel om op te staan en een koel Apriloggend het ek besef dis nou tyd. Ek en my huishulp het hom saam gedra tot in my motor en ek is veearts toe. Ek het by hom gestaan totdat hy sy laaste asem uitgeblaas het….
Oubaas in sy gryse ouderdom, met oë wat al dof geword het.Sy gunsteling lê-posisie op ons agterstoep.Op sy mooiste!
Oubaas ons mis jou nog elke dag en ek is bly dat ek jou storie kon deel.
Deesdae heers daar soveel onheil in ons droewe land. Dis weggesteekte geld in rusbanke, vuurpoele wat met operamusiekbegeleiding aan ons opgedis word, bewilliging van miljoene rande vir ‘n vlagpaal, dertigmijoen vir ‘n nuwe simfonie-orkes,(terwyl daar reeds baie orkeste is wat op hul eie moet swoeg om kop bo water te hou) die stigting van ‘n tweede ESKOM ( terwyl die eerste een besig is om te sink) en, en en…
Met dit in gedagte, besluit die inwoners van ‘n sekere woonbuurt aan die Oosrand, om die voorbeeld van ons kripvreterpolitici te volg. Wat is ‘n paar gewaste honderd Rand nootjies tussen familie en vriende dan tog?
Al verskil tussen politici en genoemde inwoners, is dat die Maandagmôregeldwassery onbepland en die gevolg van ‘n fratsongeluk was.
Perdeby sit rustig in die sonnetjie en vererg haar vir al die boewe, skelms en korruptes (versamelnaam vir die gespuis is politici), toe sy wreed uit haar donker mymerings geruk word. ‘n Harde plons en ‘n goeie paar kragwoorde van die swembad se kant af, laat haar vervaard opspring om ondersoek in te stel.
‘n Druipnat wederhelf kom snakkend na asem, aangehink. Met ‘n groot gesukkel word alle sopnat klere afgestroop Onthou dis winter en mens het baie aan…trui, pet, hemp met baie knope, belt, denim wat vassuig ( het jy al ooit haastig uit ‘n nat denim probeer klim?) kouse, tekkies, onna die lot. Intussen klappertand die slagoffer van die koue en Perdeby stoot hom sonder seremonie onder ‘n warm stort in.
As mens ‘n fratsongeluk beleef, bly ander onverwagte dinge ook in die slag. Saam met die gewaste banknote in ‘n beursie, het ‘n selfoon en I-pad ook ‘n duik gevat in die ysige water. Gelukkig was daar ‘n net oor die swembad, want ‘n totale wegsinking sou beslis groter skade veroorsaak het. Genoemde huisgenoot wat die plons oorleef het, is nou oortuig dat die net waaroor hy so skepties was, beslis werk…was bietjie ‘n koue onsmaaklike manier om uit te vind.
Die I-pad het die gees gegee, maar die selfoon het niks oorgekom nie, want die slagoffer het so te sê op die water geloop.
Die gewaste banknote is nou weer veilig waar hulle hoort en het ongelukkig nie belastingvry vermeerder nie!
Na agt maande op die oop vlaktes van Standerton is ons op ‘n ysige wintersoggend vort na ons volgende blyplek.’n Nuwe damprojek moes in die destydse Gazankulutuisland aangepak word. Manlief Frans, was gekies om die projek aan die gang te kry en is aangestel as die plaaslike ingenieur. Dit was ‘n reuse uitdaging vir ‘n jongman van ses-en-twintig en hy het klippe gekou, maar hom uitstekend van sy taak gekwyt.
Ons blyplek was in ‘n ou myndorpie wat dateer het uit die dertigerjare en die meeste huise was ruïnes en moes herstel word. Ons was gelukkig om een van slegs ‘n aantal bewoonbare huise te kry en dit was omtrent ‘n gewerskaf om die huise bewoonbaar te maak.
Ons grasdakhuis met ‘n ou wildevyeboom, waaronder ons ure deurgebring het.
Destyds was dit letterlik in die boendoes en daar was ook ‘n projek aan die gang om die hoofstad van Gazankulu, Giyani, aan die gang te kry. Staatsgeboue, ‘n hotel, ‘n pragtige hospitaal en vele ander ontwikkelings het plaasgevind. Die amptenare wat hiervoor verantwoordelik was, het in Kremetart gewoon. Dit was ook ‘n staatsdorpie en ons naaste plek om te kuier, tennis te speel en kerk toe te gaan. Destyds is daar baie geld ingesit in tuislandontwikkeling.
Soos ek reeds gesê het, dit was in die gopse en ons moes met ‘n slegte grondpad, deur driwwe en sekelbos-boskasies ry. Langs die pad was ook verskeie Sjangaanstatte met modderhutte en klein landerytjies, beeste en bokke.
Vanaf ‘n ysige -7grade die oggend in Standerton, kom ons en ons treklorrie toe teen ‘n heerlike warm 30grade in ons nuwe tuiste aan. Die ouens wat die vervoerwa afgelaai het, het droogweg opgemerk dat ons beslis nie meer ons asbesverwarmer nodig het nie! Wat ‘n temperatuurverskil in een dag…dis die bosveld daai!
Ons het drie jaar daar gebly en dit was van die gelukkigste tye in ons lewe. Die damprojek het vlot verloop. Foto’s van verskillende stadiums in die dambouproses….
Inlaattoring
Daar was ook baie dramas met vloede en masjienerie wat vasgesit het…
Klein- Letabarivier in vloed. Oubaas, ons hond, was baie lus om te swem.
Die Klein- Letabarivier naby ons dorpie het ook soms afgekom. Tydens die reënseisoen moes ons deur gevaarlike driwwe ry om tuis te kom na inkopies op die naaste dorp, Tzaneen…’n rit van 240km heen en terug. Ons het al eenkeer vasgeval en met behulp van ‘n klomp Sjangaans het ons gelukkig weer uitgekom. Daardie jare was daar nie 4×4’ s nie en ons is met ons kerriegeel Ford Cortina deur plekke waar ons dit nie vandag sal waag nie!
Ons het die lewe vir onsself aangenaam gemaak. Daar was selfs ‘n klein biblioteek, waarvan ek die bibliotekaresse was. Vrydagaande het ons gefliek in ‘n klein saaltjie en ons byna doodgelag vir die simpel Amerikaanse strokiesprente. Daar was ‘n tennisbaan ook aangelê en wanneer ons eensaam was, het ons die veld ingevaar met twee reuseboomboeke ( dit was in die dae voor klein handige veldgidse) en die pragtige bosveldbome probeer identifiseer. Tot vandag toe is dit kennis wat my bygebly het.
Die twee boeke is vandag nog van my kosbaarste besittings.
Daar was vier of vyg jong ingenieurs en hul vrouens, wat ook oor ‘n tydperk daar ingetrek het. Ons het wonderlike vriende gemaak en elke Saterdagaand, winter of somer, gebraai. Ons is steeds vandag bevriend met een paartjie, wat ons bure was.
Ons eerste twee kinders is gebore op Duiwelskloof, wat die naaste dorpie met ‘n goeie hospitaal was. Dit was ver en nogal ‘n uitdaging om daar te kom. Gelukkig was ons darem elke keer betyds met geen verrassende kraamgevalle nie!
Ek en Oubaas.Oubaas voor ons huis.Ons eerste babatjie, Francois.Ons tamaties… was baie vrugbare wêreld.Ek en Oubaas in ons groentetuin…kyk my haarstyl…ugghhh!Twee wonderlike Sjangaanvrouens, Lina en haar ma Kokwaan. Hulle het ons in die huis en tuin gehelp.Kokwaan en Francois deel ’n grappie.Ons tweede babatjie, Isabel is sewentien maande na Francois gebore.Ons hou piekniek op die oewer van die rivier….doer onder die rooi sambreel. Dit was nog baie ongerep.
Na drie en ’n halwe wonderlike jare is ons daar weg en het padbouers geword. Dit was weer ’n heel ander soort lewe. Dankie aan die destydse Departement van Waterwese wat vir ons hierdie fantastiese lewenservaring gebied het.Ek kyk met heimwee terug daarna.
Perdebytjie se nes 